Narodowe Siły Zbrojne w gminie Choroszcz

NARODOWE SIŁY ZBROJNE W GMINIE CHOROSZCZ

 Narodowe Siły Zbrojne to konspiracyjna organizacja przedwojennego Obozu Narodowego działająca w okresie II wojny światowej i po niej. Zorganizowana profesjonalnie przez zawodowych żołnierzy Wojska Polskiego skutecznie zwalczała okupantów niemieckich i sowieckich. Likwidowała partyzantkę radziecką, oddziały Gwardii Ludowej i Ukraińskiej Armii Powstańczej. Komórki bojowe tej organizacji oraz żandarmerii PAS wykonały też wiele wyroków śmierci na Polakach, którzy podjęli się współpracy z Rosjanami. Likwidowano funkcjonariuszy nowej komunistycznej władzy szczególnie Urzędu Bezpieczeństwa i Milicji. Jej celem nadrzędnym było odzyskanie niepodległości i zbudowanie suwerennej katolickiej, narodowej Polski.

Na naszym terenie była drugą po Armii Krajowej siłą wojskową i polityczną. Do jej szeregów garnęła się inteligencja katolicka i środowiska bardziej tradycyjne, skupione wokół kościoła katolickiego. Potrafiła zbudować doskonały wywiad jak Bojowa Organizacja Wschód i wiele dobrze zorganizowanych struktur wojskowych oraz cywilnych w naszym terenie. Organizacja była najliczniejsza w powiecie mazowieckim, łomżyńskim i białostockim. W naszej gminie, we wszystkich wsiach dominowała Armia Krajowa. Wyjątkiem był Rogówek, gdzie prawie wszyscy mieszkańcy należeli do Narodowych Sił Zbrojnych, a później do Narodowego Związku Wojskowego. Wynikało to z tego, że przed wojną kilka osób z tej miejscowości należało do Stronnictwa Narodowego.

Po wybuchu wojny wszystkie partie polityczne przystąpiły do budowy własnych oddziałów zbrojnych do walki z Niemcami. Tam, gdzie silny był ruch ludowy, jak w Dobrzyniewie, powstały Bataliony Chłopskie. Gdzie byli zwolennicy rządu w Londynie, powstawała Armia Krajowa. Młodzi ludzie, którzy chcieli walczyć o wolność Polski, wstępowali do organizacji, jakie działały w ich miejscowościach. Najczęściej nie byli wyrobieni politycznie. Ale jak już złożyli przysięgę, to obowiązywała ich dyscyplina wojskowa. Nikt zwykłego szeregowca w żadnej organizacji o zdanie nie pytał.

Mieszkańcy Rogówka posyłali swe dzieci do Szkoły Powszechnej, która była w Majątku Rogowo. Do tej szkoły uczęszczały też dzieci z Rogowa, a nawet z Pańk. Wszyscy się znali, wielu było ze sobą spokrewnionych. Jedni o drugich wiedzieli kto jest kto. W okresie okupacji niemieckiej współpracy pomiędzy tymi dwiema organizacjami raczej nie było. Trzymano się na dystans. Każdy robił swoje. Jakie panowały stosunki pomiędzy organizacjami, zależało głównie od rozkazów z góry. Dużo też zależało od tego, co sobą reprezentowali lokalni przywódcy. Dowódcą IV kom. NSZ był Popko Mieczysław z Gajownik, a Komendantem placówki AK nr 8 w Choroszczy był Antoni Lebiedziński z Maj. Rogowo. Znali się, odnosili się do siebie poprawnie, ale na dystans. Zmieniło się to dopiero, gdy Komendant Okręgu Białystok Władysław Lniarski we wrześniu 1945 roku rozwiązał AK.

Armia Krajowa przemieniła się w Ruch Oporu Bez Wojny i Dywersji „Wolność i Niezawisłość”. Ci, co chcieli lub musieli walczyć, przeszli do oddziałów zwartych Narodowego Związku Wojskowego, głównie III Brygady „Burego”. Oddziały te operowały po drugiej stronie Narwi, w powiecie bielskim, mazowieckim, warszawskim, łomżyńskim znajdując oparcie we wsiach szlacheckich. Na miejscu działały struktury lokalne, które w ramach kompani, plutonu tworzyły grupy zbrojne do wykonania konkretnego zadania. Po akcji rozchodzono się do domów.

W styczniu 1945 roku komendantem żandarmerii powiatowej NZW został „Gryf” Henryk Sikorski. Był nim do końca roku. Jego to Milicja Obywatelska podejrzewała o większość zamachów dokonanych w gminie Choroszcz. Zarzucano mu likwidację załogi posterunku milicji w Choroszczy dokonanej 24 lutego 1945 roku, jak i zabicie kilku mieszkańców miasteczka podejrzanych o współpracę z komunistycznymi organami bezpieczeństwa. Kolejnym komendantem posterunku milicji w Choroszczy w 1945 roku został sierżant Jan Ostapczuk, dowódca kompani NZW. Gdy UB zaczęło podejrzewać go o przekazywanie informacji dla podziemia, uciekł wraz z załogą do „Gryfa”. Zabrał z sobą broń i listy agentów UB, na podstawie których posypały się kolejne wyroki.

Grupa „Gryfa” była najsilniejsza i najbardziej aktywna w zwalczaniu władzy ludowej. „Gryf” lubił mówić o sobie: „ja tu ważniejszy niż Sikorski”. Drugą pod względem wielkości i aktywności grupą podziemia dowodził od maja 1945 roku Piotr Grzybko ps. „Młot”. Jako członek Armii Krajowej był aresztowany jesienią 1944 roku przez UB i siedział w więzieniu w Białymstoku przy ulicy Kopernika. Wraz z grupą około stu więźniów uciekł z więzienia podczas „wielkiej ucieczki” w dniu 9 maja 1945 roku. Został awansowany 28.07.45 na sierżanta i zarazem na dowódcę patrolu dywersji AK, później WiN-u. Grupie tej przypisuje się wykonanie wyroków śmierci na mieszkańcach Kruszewa – 4osoby, Izbiszcz – 1 osoba, Konował – 1 osoba, Kościuk – 3 osoby. Osoby te podejrzewano o współpracę z komunistami. Osobną grupą byli zabici z powodu trudnienia się rabunkami. Obie grupy działały jeszcze po amnestii w 1947 roku, Urząd Bezpieczeństwa wyłapał prawie wszystkich ich członków. Jedynie „Młot” uniknął aresztowania, gdyż na fałszywych dokumentach, w stroju księdza wyjechał na Prusy i nigdy nie powrócił w rodzinne strony.

Częściowa lista żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych – Narodowego Związku Wojskowego

z Gminy Choroszcz i okolicy

Lp.

Nazwisko imię

ps.

Miejscowość

Uwag

1

Borowski Edmund

„Wrzos”

Rogówek

2

Choroszewski Franciszek

„Kosmaty”

Kol. Rogówek

3.

Drozdowski Andrzej

„Chmura”

Kol. Rogówek

Dow.plut.IV komp.

4

Drozdowski Antoni

Kol. Rogówek

5

Konopko Józef

„Bąk”

Rogówek

Szef IV komp.

6

Konopko Henryk

„Burza”,”Bór”

Rogówek

3.W. Bryg.

7

Konopko Karol

„Parasol”

Rogówek

poległ

8

Konopko Bronisław

Rogówek

9

Werpachowski Ryszard

Rogówek

10

Markowski Aleksander

Dzikie

AK

11

Trypuz Aleksander

„Jasny”

Dzikie

AK, 3 W. Bryg.

12

Trypuz Mieczysław

„Lot”

Dzikie

AK, 3 W. Bryg.

13

Ambrożewicz Henryk

Choroszcz

14

Bobrowski Adam

„Karaś”,”Wrzos”

Choroszcz

AK

15

Rojecki Zygmunt

„Ster”

Żółtki

AK, 3 W. Bryg.

16

Rojecki Józef

„Cygan”

Choroszcz

AK 3 W. Bryg.

17

Okruszko Jan

Choroszcz

18

Tyborowski Kazimierz

„Sokół”

Choroszcz

19

Raczkowski Stanisław

„Lis”

Choroszcz

20

Sadowski Aleksander

„Skowronek”

Choroszcz

21

Sochor Władysław

Choroszcz

22

Kraśnicki Feliks

Choroszcz

23

Raczkowski Jerzy

Choroszcz

24

Sier. Ostapczuk Jan

Choroszcz

Kom. Pos. MO

25

Czajkowski Edward

„Huragan”

Barszczówka

Zginął, 3 W. Bryg.

26

Awsiejew Leon

„Cygan”

Babino

27

Sikorski Henryk

„Gryf”

Babino

Dow. PAS

28

Kalicki Kazimierz

Złotoria-Cegiel.

29

Jabłoński Henryk

„Groźny”

Złotoria

3 W. Bryg.

30

Miastkowski Mieczysław

„Rudy”

Złotoria

3 W Bryg.

31

Błaszko Witold

„Zawisza”

Złotoria

3 W. Bryg.

32

Rybołowicz Bernard

„Zawisza”

Złotoria

3 W. Bryg.

33

Sawicki Zdzisław

„Lew”

Siekierki

3 W. Bryg.

34

Rawicki Zdzisław

„Lech”

Siekierki

3 W. Bryg.

35

Popławski Czesław

„Pliszka”

Sawino

AK, 3 W. Bryg.

36

Myśliwiec Stanisław

„Orzech”

Rzędziany

37

Popko Mieczysław

„Hawer”

Gajowniki

Dow. IV Komp.

38

Talipski Tadeusz

„Pestka”

Żółtki

3 W. Bryg.

39

Haniewski Edward

poległ

40

Borkowski Karol

poległ

41

Łotowski Stanisław

poległ

42

Raczkowski Stanisław

poległ

43

Szafrański Marcin

poległ

44

Racin Wacław

poległ

Bibliografia:

1.Jerzy Kułak-Rozstrzelany Odział

2. Wywiad z Henrykiem Konopko, Janem Okruszko – członkami IV kompanii NZW

Ten wpis opublikowano w kategoriach: Artykuły, Historia z tagami: , , , , , , , , , , , , , . Dodaj do zakładek ten link.

Komentowanie wyłączono.