6 Września w Kruszewie w trakcie trwania dorocznego jarmarku „Dni Ogórka” miało miejsce odsłonięcie wystawy przedwojennych zdjęć przedstawiających historię tej wsi.

Poniżej publikujemy tekst wprowadzających do wystaw oraz galerię zdjęć z tej uroczystości.

Kruszewo jest starą osadą założoną przez osadników litewskich i mazowieckich w końcu XIV w.

Była to wieś pańszczyźniana związana z majątkiem Śliwno. Miała wielu właścicieli, począwszy od książąt litewskich Radziwiłów, a skończywszy na rodzinie Rostworowskich. W wyniku uwłaszczenia chłopów w 1864 roku przez cara Aleksandra II folwark Kruszewo, który był częścią majątku Śliwno, przestał istnieć. Został podzielony pomiędzy kilkanaście rodzin, dotychczasowych dzierżawców. Cztery dekrety „Ukazy” cara zmieniły powinności pańszczyźniane na podatek gruntowy. Wtedy też ukształtował się układ architektoniczny wsi, który w dużej części zachował się do dnia dzisiejszego. Wieś od pokoleń zamieszkiwały rodziny: Sokołów, Ciereszków, Trypuzów, Kozłowskich, Hajduczyków, Iwaszczuków, Dziejmów, Zagórskich, Krysiewiczów, Korpaczów, Radłowskich, Gajdowskich. Reforma uwłaszczeniowa korzystnie wpłynęła na rozwój wsi. Powstało kilkanaście małych, lecz samodzielnych gospodarstw. Wzrosła też zamożność mieszkańców. Już przed I Wojną Światową we wsi wybudowano pięć murowanych domów.

Największy rozwój wsi nastąpił jednak po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku. Entuzjazm Polaków wyzwolonych z niewoli, mądra polityka rządu i Wodza Naczelnego Józefa Piłsudskiego spowodowała, że Polska stała się, jak na tamte czasy krajem o nowoczesnym rolnictwie i przemyśle. W samym Kruszewie zmieniło się bardzo wiele. Reforma rolna z 1926 roku dokonała scalenia gruntów rolnych i podziału wspólnot wiejskich. Część mieszkańców wyprowadziła się na nowe działki położone w Śliwnie. Dla pozostałych we wsi gospodarzy umożliwiło to budowę większych domów i budynków gospodarczych. Większe obszarowo działki pozwoliły na zastosowanie nowoczesnych narzędzi i maszyn rolniczych.

Po odzyskaniu niepodległości rząd wprowadził obowiązek szkolny dla wszystkich dzieci. Prawie w każdej wsi powstała Szkoła Powszechna. Nauka odbywała się w prywatnych domach, jak mówiono „po chatach”. W 1926 roku w Kruszewie została wybudowana piękna szkoła dla dzieci z kilku okolicznych wsi. W latach trzydziestych powstała też nowa parafia w Śliwnie, gdzie mieszkańcy Kruszewa, Śliwna i Izbiszcz zbudowali kościół. Odbudowano zniszczony podczas I Wojny Światowej most, zmeliorowano wieś. Powstała nowoczesna mleczarnia w Izbiszczach, która przerabiała mleko z okolicznych gospodarstw. W gminie założono organizacje rolnicze, społeczne, kulturalne, religijne i polityczne. Stopniowo wzrastała zamożność gospodarzy, pojawiły się maszyny rolnicze, nowe meble w domach, ubrania wykonane fabrycznie, radia, niektórzy gospodarze prenumerowali gazety.

W 1939 roku wybuchła wojna i ten świat został zniszczony. Po sześciu latach wyniszczającej wojny, ci co ocaleli po raz kolejny, już w strukturach obozu sowieckiego odbudowali wieś. Tamte stare Kruszewo i jego mieszkańcy pozostali w naszej pamięci i na fotografiach.

Ta wystawa fotografii jest hołdem dla zwykłych mieszkańców wsi Kruszewo, którzy tu żyli i pracowali dla swych rodzin i Ojczyzny.

Opracował

Grzegorz Krysiewicz